Hoe zit het met facia? Is het een nieuw ontdekt orgaan of was het er altijd al? Eén ding is zeker fascia heeft onze kijk of de samenhang tussen spieren vergroot en biomechanica meer inzichtelijk gemaakt.

Lange tijd werd de huid gezien als het grootste orgaan dat het lichaam heeft. Sinds een 10-tal jaren is er een nieuw nog groter orgaan gevonden, namelijk de fascia.

 

Maar is het wel een nieuw orgaan?

Toen ik eind jaren 90 cytohistopathologie studeerde hadden we het over het bindweefsel of extracellulaire matrix. Dit was het weefsel dat overal in en om de organen lag en diverse functies had, zoals bescherming, medium voor transport van cellen en stoffen (voedingsstoffen en afvalstoffen), herstellen van beschadigingen, opslag en het geven van steun aan cellen en organellen.

Later toen ik natuurgeneeskunde ging studeren kwam het Basis Bio Regulatie Systeem (BBRS) aan bod. Het BBRS is het interstitiële bindweefsel met zijn moleculaire matrixstructuur. Het systeem dat verduidelijkt hoe de interactie is tussen de verschillende celtypen onderling en tussen deze celtypen en hun direct omgevend netwerk van moleculen, vezels en glycosaminoglycanen. Het BBRS zorgt door middel van al deze interacties voor communicatie in het lichaam.

En nu hebben we daar fascia. Is het wel een nieuw orgaan of zijn we een systeem dat al eeuwen bestaat door nieuwe technieken anders gaan bekijken en benoemen?

 

Want wat is fascia nu eigenlijk?

De definitie van fascia die tijdens het fascia congres in 2007 is vastgesteld luidt “Fascia is een ononderbroken 3-d web van weefsel dat loop van teen tot hoofd, van voor naar achter en van binnen naar buiten. De term fascia kan gegeven worden aan bindweefselplaten, gewrichtskapsels, orgaankapsels, spiersepta, ligamenten, aponeurosen, pezen en ander fibreus collageen weefsel”. Tijdens het 3^de fasciacongres in 2012 werd aangegeven dat fascia eigenlijk al het aanwezige collageneus zacht bindweefsel is.

In 2018 werd de laatste definitie van fascia vastgesteld. Waarbij gesteld werd dat het fascia systeem bestaat uit een ononderbroken 3-dimensionaal web van zacht collageen dat los en straf vezelig bindweefsel bevat en het hele lichaam doordringt. Het is te vinden in vetweefsel, adventitia en neurofasculaire omhulsels, aponeurosen, diepe en oppervlakkige fascia, epineurium, gewrichtkapsels, ligamenten, membranen, hersenvliezen, spieren, botvlies, netvlies, septa, pezen, ingewanden. Het fascia systeem omringt, doordringt en is verwoven in alle organen, spieren, botten, zenuwen en zorgt ervoor dat het lichaam een functionele structuur en een omgeving heeft waarin alle lichaamssystemen en organen kunnen functioneren als één geheel.

Fascia is dus opgebouwd uit bindweefsel en bindweefsel bestaat weer uit cellen ( fibroblasten, chondroblasten, osteoblasten, vetcellen, macrofagen en mestcellen), vezels (collageen, elastine, reticulaire vezels) en uit een grondsubstantie die bestaat uit water, ionen en glycosaminoglycanen. Als we dan gaan kijken naar het BBRS, dan zien we dat er heel veel overeenkomsten zijn tussen de fascia en het BBRS.

 

Overeenkomsten fascia en BBRS

Dit is niet de enige overeenkomst tussen fascia en het BBRS. Fascia zorgt voor communicatie in het lichaam. Dit komt doordat fascia ervoor zorgen dat bloedvaten, zenuwen en lymfevaten doorgangen hebben door het lichaam en weefsels in kunnen. Zo kunnen hormonen, immuunsysteemmediatoren en neurotransmitters door het lichaam vervoerd worden.

Andere functies van fascia zijn zorgen voor soepele en efficiënte beweging door het opvangen, doorgeven en hergebruiken van energie en doordat het spieren met elkaar in verbinding brengt. Fascia regelt ook de temperatuur. Door het hyaluronzuur dat tussen de weefsels en fascia lagen zit is er minder wrijving en ontstaat er geen oververhitting in weefsels en het lichaam in het algemeen. Daarnaast kan het ook emoties opslaan, waardoor fascia kan verstijven.

 

Dus is fascia een nieuw ontdekt orgaan?

Nee en ja. Nee, het is niet nieuw het bestaat al eeuwen en er zijn verschillende namen aan gegeven. Ja, het is nieuw door onze kijk of de structuren.

Vooral als we kijken naar het bewegingsapparaat en dan voornamelijk naar de spieren. In de vroegere anatomie werden spieren één voor één uitgesneden, waarbij gekeken werd op welke botdelen de spieren begonnen (origo) en welke botdelen ze in beweging brachten (insertie). Daar werd een functie aan gehangen en zo was de anatomie van een spier.

Door de onderzoeken naar fascia is de kijk op spieren en hun functie, maar vooral ook de samenhang tussen pezen, spieren en botten verandert. Zijn ze niet meer los van elkaar te zien.

Uit onderzoek (Rikke Schutz) blijkt namelijk dat veel spieren niet starten met een aanhechting op het bot, maar gedeeltelijk of helemaal hun oorsprong hebben in de fascie lagen van andere spieren.

Hierdoor werken spieren niet afzonderlijk van elkaar, maar in lange ketens door het lichaam heen. Thomas Myers is de onderzoeker die dit bij mensen heeft ontdekt en diverse spierketens heeft uitgeprepareerd. Daarna zijn Vibeke Elbrønd en Rikke Schutz voornamelijk bij paarden en later ook bij honden naar de fascialelijnen gaan kijken.

Deze ontdekkingen hebben ervoor gezorgd dat fascia en het werken met myofasciale technieken bij veel therapeuten in beeld is gekomen. Het is een onderzoeksgebied dat sterk in ontwikkeling is en waar veel mensen zich mee bezighouden.

Door de ontdekking van de spierketens kunnen bepaald bewegingsproblemen die gezien worden ook beter verklaard worden. Bijvoorbeeld waarom een probleem in de rechter achterhand een kreupelheid linksvoor geeft of waarom een probleem met een orgaan problemen in de spieren kan geven. Een mooi voorbeeld hiervan zijn nierproblemen die zorgen voor spierproblemen in het lendengebied.

 

Verschillende spierketens

Er zijn tot nu toe 12 verschillende spierketens bij de paarden bekend. De meeste spierketens werken in antagonistische paren samen.

Zo heb je de Oppervlakkige Dorsale Keten en de Oppervlakkige Ventrale Keten die samen respectievelijk de bovenlijn en onderlijn van het lichaam vormen. De Ventrale Keten moet aangespannen zijn en de Dorsale Keten meer ontspannen, zodat het lichaam in balans kan bewegen, zonder dat de rug weggedrukt wordt en de wervels in de knel komen te zitten.

Er zijn twee Laterale Ketens. Ieder aan één zijde van het lichaam. Deze ketens moeten beide evenveel spanning en lengte hebben anders wordt het lichaam te veel één kan op gebogen. Dit zie je bijvoorbeeld terug in een links- of rechtsgebogen paard. Hier zit ook een connectie met de lever. Als er een leverprobleem is dan zie je ook dat de rechter Laterale Keten meer gespannen is.

Van de Functionele Keten zijn er ook 2. Eentje loopt van het linker voorbeen naar het rechter achterbeen en de andere loopt van het rechter voorbeen naar het linker achterbeen. Dit is de keten die ervoor zorgt dat een probleem in het rechter achterbeen mogelijk een kreupelheid links voor geeft.

De Spiraal Keten is de keten die het lichaam omsluit als een 3-dimensionaal web. Dit komt doordat het 3 keer het lichaam kruist. De eerste keer bij de zesde en zevende halswervel (C6 en C7). Daarna over de middenlijn van de buik en als laatste over het Tuber Sacrale in de achterhand. Deze lijn begint zowel aan de linker kant als aan de rechterkant, waardoor het hele lichaam wordt omsloten.

In zowel het rechter als het linker voorbeen zijn er ook nog 2 lijnen. De Protractie en Retractie lijnen die verantwoordelijk zijn voor het naar voren en naar achteren bewegen van de benen of poten. Daarnaast bevat het voorbeen ook nog een Adductor Keten die een verbinding heeft met de schoudergordel. De schoudergordel zorgt ervoor dat de voorbenen aan de romp blijven zitten.

Van de dorsale en ventral keten zijn ook nog een diepe ketens die niet alleen een functie hebben in het bewegen, maar ook op het lichaam in zijn geheel. De Diepe Dorsale Keten heeft een verbinding met het ruggenmerg ter hoogte van de Atlas en Draaier (C1 en C2) wat ervoor zorgt dat het een effect heeft op de circulatie van het ruggemergvocht.
De Diepe Ventrale Keten is de meest interessante keten vanuit een holistisch oogpunt. Deze keten zorgt namelijk voor de verbinding tussen de spieren en de organen door de verbinding met de fascia in de buik- en borstholte.

Al deze ketens moeten goed kunnen functioneren wil je soepele beweging krijgen, maar ook voor gezonde organen.
Problemen in de fascia kunnen ontstaan door littekens na trauma, een te laag vochtgehalte, verzuring van het lichaam, opslag van afvalstoffen, overtraining, gebitsproblemen, verkeerde stand van de hoeven of poten (door bijvoorbeeld te lange nagels), verkeerde beweging of overtraining, cortisol gebruik (vooral bij honden), verkeerd harnachement etc.

 

Verschillende therapieën voor behandelen van fascia

Als er problemen in de fascia aanwezig zijn, dan zijn er verschillende therapieën die kunnen helpen om de spierketens weer soepel te maken. Zo kun je fascia taping of Chain Taping inzetten, Vibratietechnieken, Myofasciale acupunctuur met of zonder naald, Licht acupunctuur, triggerpoint therapie en stretchen.

Eén van de therapieën die al meer dan 20 jaar werkt volgens de myofasciale lijnen is de Equine Dry Needling volgens Andrea Schachinger. De dry needling behandeling wordt uitgevoerd volgens het myofasciale pijnprotocol waarbij specifieke punten op de spierketens behandelt worden. Sinds 2018 is in samenwerking met Andrea Schachinger vanuit dit Dry Needling protocol een niet invasieve methode opgezet. Bij deze methode wordt het Myofasciale Pijnprotocol van de Dry Needling gevolgd, maar dan zonder het gebruik van naalden. In plaats daarvan wordt een myofasciale tool gebruikt. Met deze myofasciale tool worden de specifieke punten op de spierketens behandeld, waardoor de blokkades worden opgeheven en het dier weer vrij kan bewegen.

 

 

Wil jij leren hoe je bewegingproblemen met myofasciale technieken kunt behandelen?

Meer informatie over het leren werken volgend het Myofasciale Pijnprotocol vlg. Schachinger en aanvullende myofasciale technieken vind je op Myofascial Equine Therapist